In de literatuur over de vroege jaren van Dudok als architect duikt soms een ‘paviljoen voor het krankzinnigengesticht Endegeest’ in Oegstgeest (Leiden) op, dat in 1913 door de beroemde bouwmeester zou zijn gebouwd. Dudok-kenner Herman van Bergeijk noemt het in diverse publicaties, maar geeft geen bijzonderheden.

In de werken van andere Dudok-deskundigen ontbreekt het paviljoen, waarschijnlijk omdat er te veel onzekerheden zijn. Zo is er in de digitale beeld- en krantenarchieven niets terug te vinden van een paviljoen in Endegeest, dat in 1913 geopend zou zijn. En als dat wel is gebeurd, dat is het gebouw niet door Dudok ontworpen.

Dudok kwam op in 1 april 1913 in dienst bij de gemeente Leiden als ingenieur en plaatsvervangend directeur Publieke Werken. In die functie had hij zeker voor het krankzinnigengesticht kùnnen bouwen, maar als hij direct aan de slag zou zijn gegaan na zijn aanstelling, zou het paviljoen pas enkele jaren later gereed zijn gekomen.

Wat wèl mogelijk is, is dat Dudok in zijn nieuwe Leidse baan verantwoordelijk was voor de afbouw en oplevering van een paviljoen dat door een voorganger is ontworpen, zoals dat ook het geval was bij de Gemeentelijke Vuilverbranding (1913) en de gebouwen van de Gemeentereiniging (1913). Het enige paviljoen in Endegeest dat rond die tijd is geopend is het instituut Voorgeest “voor jeugdige idioten”, zoals het destijds heette. Daarvan zijn de tekeningen, foto’s en krantenknipsels rond dit artikel. Dit paviljoen vertoont gelijkenis met een ontwerp dat Dudok in diezelfde tijd maakte voor een poortgebouw voor de Kromhoutkazerne in Utrecht

Ontwerp voor een poortgebouw voor de Kromhoutkazerne in Utrecht, door Dudok.

Om het verhaal nog verwarrender te maken is in 1933 een nieuw ontspannings- en recreatiepaviljoen gebouwd voor Endegeest. De Leidse gemeentearchitect J. Neisingh liet zich daarbij sterk inspireren door de bouwstijl van Dudok. Vandaar dat zijn fraaie schepping in rode baksteen (zie afbeelding) vaak wordt aangezien voor het paviljoen Endegeest van Dudok. Maar, voor alle zekerheid, dat is het dus niet.

foto Peter Veenendaal

De redactie van http://www.dudok.org houdt zich aanbevolen voor nieuwe informatie over dit onderwerp.