Veel Nederlandse architecten trokken aan het begin van de twintigste eeuw naar het zich snel ontwikkelende Nederlands-Indië, het tegenwoordige Indonesië. Het was de ‘gouden periode’ van de Nederlandse architectuur in de tropen. Niet gek dus, dat we ook in de Oost sporen van Dudoks beeldmerk terugvinden.

Een goed bewaard gebleven Inspired by is het Gouverneurskantoor in Surabaya, de hoofdstad van Oost-Java in Indonesië. Architect was de in Leeuwarden geboren Wijnand Lemei jr. (1892-1945). Na zijn afstuderen aan de Technische Hogeschool in Delft ging Lemei werken in het toenmalige Nederlands-Indië bij de Dienst Openbare Werken (DOW). In mei 1926 werd hij aangesteld als architect bij de Landsgebouwendienst in Surabaya, de dienst die verantwoordelijk was voor de overheidsgebouwen in de grote steden. Lemei ontwierp het Gouverneurskantoor in 1928. Aannemingsmaatschappij Nedam voerde de bouw uit. De opening van het gebouw vond plaats op 10 december 1931. Hierbij stond de architect een verrassing te wachten: hij werd, wegens bijzondere verdiensten, benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. 

Het in modernistische stijl uitgevoerde Gouverneurskantoor, met zijn asymmetrische en verspringende bouwmassa’s, platte daken, overstekende dakranden, lange luifels en ritmische vensterpartijen, doet onmiskenbaar denken aan Dudoks raadhuis. Ook de toren, die net als die van het raadhuis 48 meter hoog is, lijkt zo uit Hilversum weggelopen te zijn. Hoewel Lemei al in 1928 met het ontwerp van het Gouverneurskantoor begon, dus voordat het raadhuis in Hilversum daadwerkelijk tot stand kwam, zal hij ongetwijfeld op de hoogte zijn geweest van Dudoks ontwerp. De publicatie van het raadhuisontwerp in het tijdschrift Wendingen in 1924 was de architectenwereld niet ontgaan. Perspectieftekeningen van het raadhuis verschenen in de jaren daarna in veelgelezen bouwtijdschriften als het Bouwkundig Weekblad.

Maar naast de overeenkomsten, vallen ook de verschillen met het meesterwerk van Dudok op. De gele bakstenen zijn vervangen door wit pleisterwerk. Rondom de binnenplaats liggen de kantoren aan een open omloop. De van het koude en natte Nederland verschillende klimatologische omstandigheden hadden invloed op het uitgewerkte ontwerp, zo legde Lemei uit in het Bouwkundig Weekblad: “Vergeten moet niet worden, dat in een tropisch land de aan een galerij gelegen wanden uit een ventilatie-oogpunt zoo open mogelijk gehouden moeten worden”. Vanwege de ligging aan de drukke hoofdweg van de stad kreeg het gebouw naar buiten toe juist een gesloten karakter. Andere verschillen betreffen de koloniale sfeer die delen van het exterieur en zeker ook het interieur uitstralen. 

Het gebouw werd in de pers met veel lof ontvangen. Toch was er ook kritiek. En die had juist te maken met de overeenkomsten met Dudoks raadhuisontwerp. De verslaggever van De Koerier, een katholiek dagblad voor Nederlands-Indië, vond dat de architect te veel had gekeken naar “de moderne architectuur van onzen  begaafden architect W.M. Dudok, er niet aan denkende dat men hier niet bouwt in ons mooie Hollandsche baksteen-materiaal, maar dat de gevels worden gepleisterd”. 

Het zij de architect vergeven. Net als Dudoks raadhuis, is het goed onderhouden Gouverneursgebouw van Lemei nog altijd prominent aanwezig in het stadsbeeld. Het gebouw houdt Dudoks erfgoed levend en de witgepleisterde gevels geven het een stralende monumentaliteit.

Lemei werd later Hoofd van de Landsgebouwendienst in Nederlands-Indië en in 1941 Hoogleraar aan de Technische Hogeschool in Bandung. Hierna kwam helaas een tragisch einde aan zijn loopbaan. Na de capitulatie van Nederlands-Indië voor Japan werd Lemei geïnterneerd en in februari 1945 stierf hij in een kamp in Ambarawa.

Tekst gebaseerd op:
Cor Passchier, Surabaya, het kantoor  van de gouverneur van Oost-Java in: Paraplu, tijdschrift van de Nederlandse club in Jakarta, december 2018,W. Lemei, Het nieuwe Gouverneurskantoor te Soerabaia in: Bouwkundig Weekblad, augustus 1932. Tekst Gouverneursgebouw, Het Nieuwe Instituut.