Een markant Dudokiaans ensemble vind je in het bosrijke Warburton, nabij Melbourne in de Australische staat Victoria. Daar werden in de jaren ’30 twee fabrieken gebouwd in opdracht van het Kerkgenootschap van Zevende-dags Adventisten. De Signs Publishing Company Factory, wereldwijd een van de grootste drukkerijen van de adventisten, opende in 1935 haar deuren. De Sanitarium Health Food Company Factory, ook eigendom van het kerkgenootschap, werd drie jaar later geopend; een opmerkelijk fraai fabriekscomplex waar gezonde producten zouden worden gemaakt, waarvan Weet-Bix het bekendste was.
De twee fabrieken waren een schepping van architect Edward Fielder Billson (1892-1985), die zoals veel van zijn Australische vakbroeders sterk was beïnvloed door de moderne stromingen in Europa. Volgens de Australische afdeling van Docomomo* zijn zowel de drukkerij als de voedingswarenfabriek een vroeg voorbeeld van een succesvolle industriële navolging van de moderne Europese architectuur, in het bijzonder die van W.M. Dudok. De gebouwen waren op hun beurt een voorbeeld voor de Australische naoorlogse commerciële en industriële architectuur.
De invloed van Dudok is in beide gebouwen duidelijk te herkennen. De kloktoren zou moeiteloos op het Hilversumse Raadhuis hebben kunnen staan. De raampartijen met de blauwgeglazuurde penanten, de in elkaar geschoven kubussen van baksteen en zelfs de ronde raampjes zijn onmiskenbare verwijzingen naar de Hollandse meester. De Northcote Brick Company vervaardigde op verzoek van Billson de speciale smalle geglazuurde bakstenen in opvallende kleuren die in beide fabrieksgebouwen zijn toegepast.
De halfrond gemetselde bogen om de entree van de drukkerij zijn in detail en afmeting exact gelijk aan die van de Oranjeschool van Dudok, blijkt uit onderzoek van de Australische Carol Hardwick, die een dissertatie schreef over de invloed van Dudok op de Australische architectuur tussen 1930 en 1955.
Architect Billson was begin jaren dertig naar Amerika en Europa gereisd en was in het bijzonder onder de indruk van de Europese moderne architectuur. Naar eigen zeggen werd hij hier beïnvloed door de Nederlandse architecten en door de Fin Alvar Aalto. In het hoge fabrieksgedeelte van de Food Factory is ook invloed van Walter Gropius’ Fagus Fabriek te zien. Bij terugkomst in Australië begon Billson zijn eigen architectenbureau. Toen de Yarra Rivier in 1934 overstroomde en grote delen van de fabrieksgebouwen langs de oever verwoestte, kreeg de architect opdracht van het Kerkgenootschap om nieuwe fabrieken te bouwen op een iets hoger gelegen locatie.
De Sanitarium Health Food Company Factory kreeg in 1940 de Street Architectural Medal van het Royal Victorian Institute of Architects, een jaarlijkse prijs voor uitzonderlijke architectuur. Het was het eerste gebouw buiten Melbourne dat deze eer te beurt viel. Beide fabrieken zijn in de jaren ‘70 uitgebreid en aangepast. De Sanitarium Health Food Company Factory sloot in 1997 zijn deuren en is inmiddels herbestemd tot een Spa Resort.
*Docomomo is een wereldwijd instituut dat zich bezighoudt met het DOcumenteren en COnserveren van gebouwen en stedenbouwkundige en landschappelijke ensembles van de MOdern MOvement.
Bronnen:
Carole Hardwick, The dissemination and influence of Willem M. Dudok’s work in the climate of modernism in architecture in Australia 1930- 1955, Proefschrift Faculty of Architecture University of Sydney, 1998.
https://docomomoaustralia.com.au/
Willem Marinus Dudok, architect 
Nice article! I own the Sanitarium Factory at Warburton and have been negotiating with the local authorities for years to try and bring it back to life.
I’m currently in Germany and looking forward to visiting the Fagus Works which is UNESCO listed and originally inspired the Australian architect who designed the Sanitarium building back in the 1930’s. I understand that the German building in turn, was originally inspired by the work of Dudok.
LikeLike